N95 maskalarının apteklərdə çətin tapılması, qiymətinin nisbətən baha olması, xəstəliyin nə qədər davam edəcəyinin bəlli olmaması xəstəlikdən qorunmaq istəyənlərin maddi xərclərinin artmasına gətirib çıxarır. İnfeksiyadan qorunmaq üçün N95 maskalarından istifadə edənlərdə "dezinfeksiya edib, təkrar istifadə etmək olarmı" sualı yaranır. Bu suala cavab verən araşdırma Amerikada Oxford Universitetində aparılıb.
Medicina.az həkim kardioloq Arif Cavadovun bu mövzuda araşdırmasını təqdim edir:
"N95 maskalarını təkrar istifadə etmək üçün tibbi spirtlə dezinfeksiya edib təkrar istifadə edənləri eşitmişəm. Bu maskaların dezinfeksiyasında əsas məsələ üzərindəki respirator filterlərinin effektivliyini qorumaq və plastik materialını əritmədən dezinfeksiya etməkdir. Araşdırmada 4 növ dezinfeksiya üsulu tədbiq olunmuşdur.
1. 75%-li tibbi spirt
Təəssüflər olsun ki, tibbi spirtlə dezinfeksiya zamanı maskanın respirator filtirinin effektivliyi 56%-dək azalmışdır. Buna görə də N95 maskalarını tibbi spirtlə dezinfeksiya məsləhət görülmür. (Xlorin əsaslı dezinfektantlarla həmçinin)
2. Ultrabənövşəyi şüa
10 dəqiqə ultrabənövşəyi şüa ilə dezinfeksiya zamanı filtirin effektivliyi qorunmuşdur. Hətta 10 dəfə dezinfeksiya olunmasına baxmayaraq respirator filtirinin effektivliyi 95%-in üzərində qalmışdır.
3. İsti hava
75 dərəcə isti hava ilə 30 dəqiqə aparılan dezinfeksiyada filtirin effektivliyi qorunmuşdur. Dezinfeksiyanın 20 dəfə təkrarlanmasına baxmayaraq filtirin effektivliyi 95%-in üzərində qalmışdır.
4. Buxar
Qaynayan suyun buxarı ilə aparılan 10 dəqiqə dezinfeksiya da filtirin effektivliyini qorumuşduq, ancaq bu üsulla sadəcə 3 dəfə dezinfeksiyada effektivliyi qorunmaq mümkündür. 5 dəfə dezinfeksiyada filtirin effektivliyi 83%-dək, 10 dəfədən sonra isə 77%-dək enir.
Nəticə etibarı ilə bu araşdırma N95 maskalarının təkrar istifadəsi üçün dezinfeksiyasında 2 üsulun effektiv olduğunu göstərdi. Ultrabənövşəyi şüa ilə 10 dəqiqə müddətinə və 75 dərəcə isti hava ilə 30 dəqiqə dəfələrlə dezinfeksiya olunmalarına baxmayaraq respirator filtirlərin effektivliyi qoruyub saxlandı. Buxarla aparılan dezinfeksiya metodunda isə sadəcə 3 dəfədə filtirin effektivliyi qorundu.
Bir çoxlarınız əminəm ki, artıq N95 maskanızı evdə yemək bişirilən sobada 75 dərəcədə dezinfeksiya etməklə bağlı planlar qurursunuz. Araşdırmanı aparan müəllif yazısında bunu da qeyd edir ki, istər xəstəxanada, istərsə də çöldə istifadə etdiyiniz N95 maskalarınızı evə aparıb yemək bişirilən sobaya salmaqla və ya mətbəxdə su qaynadıb, buxar ilə dezinfeksiya etməyə çalışmaqla çöldə toplanan virusu qab-qacağa da yayarsınız. Buna görə də bu dezinfeksiya metdolarının evdə aparılması məsləhət görülmür. Bu araşdırmalar sadəcə laboratoriya şəraitində aparılıb. Müəllif onu da qeyd edir ki, aparılan bu araşdırma maskalar dezinfeksiya olunduqdan sonra COVİD19 virusundan qorunmanın effektiv olduğunu qeyd etmir.
